شهرنشینی و معضلات زندگی شهری

به گزارش تبیان به نقل از ویستا، حضور در اجتماعات مختلف و رفع نیازهای مشترک جسمانی و روانی از طریق زندگی جمعی،خصلت اجتماعی منجر به تکامل انسان است. آ نچه انسان را از سایر جانوران جمع زی جدامی سازد، قوه ی تفکر او و کنش هدفمند ِانسانی است. آنچه نتیجه ی تفکر در راه بهسازی زندگی اجتماعی و عمل هدفمند اوست و باعث تکامل زندگی جمعی او شده است.بررسی سیر تکاملی زندگی اجتماعی انسان ،مسیری از کوچ نشینی تا حضور در شهر را نشان می دهد. اولین اجتماعات انسانی، اجتماعات کوچ نشین و همیشه در حال حرکت بوده است این اجتماعات با اکتشاف کشاورزی یا به عبارت بهتر با به وجود آمدن زمینه های معیشت متکی بر کشاورزی و استفاده از دامهای اهلی به طور توام منجر به یکجا نشینی و ایجاد روستا به عنوان اولین اجتماعات و کانونها ی پیشرفته بشری شد. گسترش زندگی اجتماعی و گسترش و تغییر نیازهای بشری همراه با انباشت سرمایه و روی آوردن انسان به زندگی تجملاتی همچنین رشد فرهنگ و تمدن، منجر به گسترش هر چه بیشتر روستاها و سرانجام پدید آمدن شهرها شد. دو عامل تجارت و امنیت سرآغاز ایجاد شهرها بود. بازار و دژ هسته های اولیه ی پدید آورنده ی شهرهای بزرگ گردید و سرانجام با به وقوع پیوستن انقلاب صنعتی در غرب و تمرکز عامل صنعت در شهرها (یا گردآمدن جماعات به دور کانونهای صنعتی) گسترش شهرها و تغییر در سیمای شهرها پدیدار گشت.اکنون عامل اصلی تعریف شهر یعنی معیشت منحصر به صنعت و خدمات آن را از روستا مجزا می ساخت.
با گسترش شهرها، معضلات و مشکلات شهری نیز گسترش یافت و به موازات کارکردهای مثبت شهرنشینی صور منفی زندگی جمعی و اجتماعات بزرگ و شهرنشینی چهره نشان داد و عامل پدیدآمدن نهادهای نو و یا تکامل نهادهای قبلی در کنترل وحل معضلات شهری شد.
امروزشهرنه با گستردگی جغرافیایی، نه با انبوهی جمعیت ، نه با تراکم زیستی، نه با معیشت منحصربه صنعت وخدمات، نه با کارکردهای مثبتش و نه با معضلات منحصر به فردش، بلکه با همه ی اینها تعریف می شود. شهردرقاموس بشری مفهومی است چون خود انسان چند بعدی Multidimentional Phenomen.
سیر تکامل شهر در غرب یقینا" وابسته به تغییرات اقتصادی و انقلاب صنعتی است، در شرق اما پدیدار شدن شهرها متفاوت از سیر غربی آن است. شاید مهمترین عوامل ایجاد و سپس گسترش شهرها پیش از عامل خود انگیخته امنیت و سپس تمرکز تجارت (دژ و بازار)، تمرکز نهادهای قدرت سیاسی و اقتصادی یا دولتهای حاکم در شهر مرکزی و نهادهای وابسته به آن (حافظان و انتقال دهندگان قدرت دولت مرکزی در دورو نزدیک سرزمینهای تابعه) در این سرزمینها بوده است. تمرکز قوای وابسته به دولت مرکزی درمراکزو بخشهای استراتژیک برای حفظ قدرت حاکمان مرکز نشین خود عاملی برای تبدیل مراکز ژئواستراتژیک برای حفظ قدرت ،به شهرها بوده است. از آنجا که در بسیاری از سرزمینهای شرقی دسترسی به منابع قدرت سیاسی عاملی برای کسب قدرت اقتصادی بوده است،شهر مرکزی (آنچه پایتخت نامیده می شود) همواره رشدی افزون بر دیگر مکانها نشان می دهد و عامل تمرکزناموزون جمعیت در مرکز را در سابقه ی تاریخی اکثر این سرزمینها می توان دید. تمرکز و رشد مرکز (و گاهی مراکز) به ایجاد نیروی کششی وافر و موثری تبدیل شده که سبب ایجاد شهر مرکزی به عنوان نقطه ی اصلی تمرکز ملی شده است. از سوی دیگر تمرکز سرمایه های ملی در خزانه ی مرکزی و تقسیم دلبخواه آن فارغ از هرگونه پاسخگویی به نهادهای رسمی ومردمی از سوی حاکمان سیاسی (آنچه از نظر سیاسی می توان آن را حکومت سلطانی نامید) و کسب درآمدهای بیشتر در شهر مرکزی (شاید زندگی راحت تر وکسب در
آمد بی زحمت تر ) خود عاملی برای رشد شهرهای مرکزی ( قطب ها ) گردیده است.
در ایران آنچه سبب ایجاد و رشد شهر (شایرها) از آغاز تا زمان ساسانیان و پس از انقراض ساسانیان شده است را باید کاملا" در دو مسیر متفاوت مورد بررسی قرار داد. بسیاری از مولفه ها ی تغییررا می توان یافت که چه از نظر ابعاد و کیفیات و چه از نظر سو جهت و کمیات در مسیر جدیدی قرار گرفته اند. تخریب بسیاری از زیرساختهای کشاورزی و تشویق زندگی قبیله نشینی و جنگجویی (دوره ای که در آن زمان تاحدود زیادی سپری شده محسوب می شد) سبب قرار گرفتن مسیر تکاملی اجتماعات انسانی در جهت جدیدی متفاوت از مسیر قبلی شده است.

---

منبع: ویستا